Giới thiệu về nghề nuôi ong lấy mật

Nuôi ong lấy mật là một nghề còn khá mới đối với người dân tỉnh Thừa Thiên-Huế khi mới phát triển mạnh khoảng 3 – 4 năm trở lại đây, nhưng đã góp phần quan trọng để tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho nhiều hộ nông dân.

Nhận thấy tiềm năng phát triển lớn, nên Hội Nông dân huyện Nam Đông đã xây dựng mô hình thí điểm tại 4 hộ, với 40 đàn ong giống từ năm 2015. Với sản lượng cho thu hoạch là 500kg mật, giá bán khoảng 120 triệu đồng, người dân huyện Nam Đông tỉnh Thừa Thiên – Huế đã từng bước thoát nghèo, vươn lên làm giàu nhờ nghề nuôi ong lấy mật.

Từ thành công bước đầu đó, năm 2017, Hội Nông dân huyện Nam Đông tiếp tục nhân rộng ra 8 hộ nuôi, với 80 đàn, sản lượng đạt 800 kg mật. Ong mật còn cho thêm các sản phẩm quý khác ngoài mật là sữa ong chúa, phấn hoa, keo ong, sáp ong và nọc ong. Những sản phẩm này rất quý trong phòng bệnh, chữa bệnh, và đời sống hàng ngày của người tiêu dùng.

Nghề nuôi ong lấy mật ở tỉnh Thừa Thiên – Huế chỉ phát triển mạnh và liên tục trong khoảng 4 tháng hè

Bên cạnh giống ong nội địa (nhất là loài ong ruồi), thì hai giống ong được người dân lựa chọn nuôi nhiều nhất là ong nhập từ Australia và Italy.

Hiện nay, nhiều người chọn giống ong được nhập từ Australia để nuôi. Giống ong nhập khẩu từ Australia cho sản lượng mật gấp hơn 2 lần so với các giống ong nội; đồng thời, hương vị của mật ong Australia cũng được ưa chuộng hơn nên bán được giá cao hơn so với mật của các giống ong khác.

Mùa Hè là vụ nuôi ong chính nên một tuần tiến hành lấy mật một lần. Với 500 tổ ong, mỗi đợt lấy mật cho sản lượng khoảng gần 2 tấn. Nếu thời tiết thuận lợi để các loài cây ra hoa nhiều và đàn ong phát triển tốt thì mỗi mùa hè nuôi ong kéo dài 4 tháng sẽ cho doanh thu khoảng 600 triệu đồng. Những nơi được nhiều người nuôi giống ong Australia lựa chọn nhất là vùng miền núi có trồng rừng kinh tế với các loại cây như keo, tràm, cao su...

Tại các địa phương có nhiều rừng keo, tràm như huyện Nam Đông; dọc theo tuyến đường La Sơn; các xã Lộc Sơn, Xuân Lộc, Lộc Bổn... của huyện Phú Lộc; Bình Thành, Bình Điền... của thị xã Hương Trà đã có hàng trăm trang trại, gia trại nuôi ong lấy mật.

Với các giống ong nhập từ Italia được phát triển mạnh ở huyện A Lưới, vùng gò núi thị xã Hương Trà... Hình thức nuôi ong phổ biến nhất theo mô hình trang trại hoặc gia trại. Nuôi theo quy mô trang trại thì có từ 500 đến 1.000 tổ ong, còn gia trại thì cũng từ 200 đến 300 tổ ong.

Bên cạnh đó, việc thành lập công ty để tổ chức nuôi và xuất khẩu mật ong cũng đem lại hiệu quả cao. Điển hình như Công ty trách nhiệm hữu hạn ong mật Phương Nam đã tổ chức nuôi đến 25 trại ong ở xã Lộc Bổn (Phú Lộc) và xã Bình Điền (Hương Trà). Mỗi mùa, công ty ong mật Phương Nam thu được khoảng 200 tấn mật để xuất khẩu sang thị trường các nước Mỹ, Canada, Nhật Bản... đồng thời, giải quyết việc làm cho hằng trăm lao động địa phương.

Tại Thừa Thiên Huế, trong những năm gần đây, phong trào nuôi ong lấy mật đã có những bước tiến đáng ghi nhận. Đến nay toàn tỉnh lúc cao điểm có 1.420 đàn ong được nuôi, sản lượng đạt 40- 50 tấn/năm. Một số hộ đã mạnh dạn đầu tư kinh phí để nuôi ong đạt hiệu quả… Theo đánh giá của các hộ nuôi ong, việc đầu tư nuôi ong đã đem lại hiệu quả kinh tế lớn cho bản thân gia đình.Việc đưa đàn ong ngoại vào cơ cấu đàn ong nuôi đã làm tăng thu nhập của người nuôi ong tăng từ 3-4 lần.

Thương hiệu mật ong ruồi Nam Đông tỉnh Thừa Thiên – Huế cần được bảo tồn và phát triển

Nhằm bảo hộ đặc sản của địa phương, tránh sự lạm dụng và giả mạo sản phẩm, được sự hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn, sản phẩm mật ong ruồi Nam Đông đã xây dựng nhãn hiệu tập thể và được Sở Khoa học Công nghệ Thừa Thiên - Huế chứng nhận thương hiệu.

Trên cơ sở đó, Hội Nông dân huyện đã xây dựng quy chế quản lý, bảo vệ thương hiệu với những điều cần tuân thủ đối với người nuôi ong. Thời gian tới, Hội Nông dân huyện Nam Đông tiếp tục bổ sung sửa đổi quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu tập thể, đáp ứng việc sử dụng nhãn hiệu; cải tiến mẫu mã, bao bì sản phẩm đáp ứng yêu cầu khách hàng.

Theo UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế cho biết, trong những năm qua, Hội nông dân đã tích cực phối hợp với địa phương trong việc nâng cao chất lượng đàn ong hiện có, phát triển thêm đàn ở các vùng có nhiều tiềm năng như Hương Thủy, Phú Lộc, A Lưới; coi trọng việc nâng cao kỹ thuật cho người nuôi ong. Các chi hội được đào tạo kỹ thuật viên, người nuôi ong được trang bị các kiến thức cơ bản như: quản lý, chăm sóc đàn ong, phương pháp tạo chúa, chia đàn, cách phòng trị bệnh và sinh vật hại, xây dựng một số kiểu thùng ong, làm thức ăn bổ sung cho ong, tìm hiểu về nguồn hoa nuôi ong, cách thu hoạch, sơ chế và tiêu thụ sản phẩm ong.

Ngoài ra, Hội nông dân còn tạo điều kiện để hội viên chia sẻ kinh nghiệm, đầu vụ giúp nhau tạo chúa, xây tổ, xây đàn, kịp thời bổ khuyết, giúp nhau khắc phục những vướng mắc của từng gia đình, cuối vụ giúp nhau cách giữ đàn, vệ sinh thùng ong, nguồn hoa…

Bên cạnh đó, Hội Nuôi ong tỉnh Thừa Thiên - Huế kết hợp với Công ty ong Phương Nam tiến hành lập đề án nuôi ong và giải quyết đầu ra cho sản phẩm nuôi ong trên địa bàn tỉnh, tổ chức nuôi thử nghiệm và nhân rộng thành công mô hình nuôi ong ngoại. Thí điểm ban đầu 10 đàn ong ngoại ở Nam Đông và Bình Điền cho kết quả tốt, năng suất mật gấp 3- 4 lần ong nội.

Đến nay, toàn tỉnh Thừa Thiên - Huế có trên 150 hộ nuôi với gần 2.500 đàn ong ở Bình Điền, Nam Đông, Phú Lộc, Huế, Hương Thủy, và A Lưới; sản lượng mật ong đạt gần 75 tấn mật/năm. Ngoài việc mang lại hiệu quả kinh tế cho hộ gia đình, nuôi ong còn làm gia tăng sự thụ phấn, góp phần tăng năng suất, sản lượng cây trồng.

Phấn đấu vào năm 2020, toàn tỉnh có từ 7.000 - 7.500 đàn ong với 100% mật sạch; sản lượng từ 400 - 420 tấn/năm

Những năm trước, những người nuôi ong trong tỉnh chủ yếu vẫn nuôi với hình thức nhỏ lẻ, sản phẩm phục vụ nhu cầu gia đình là chính. Vài năm gần đây, diện tích vườn đồi, rừng và trang trại trồng trọt trên địa bàn tỉnh tăng lên đáng kể, trong đó có nhiều loại cây là nguồn mật cho ong như: keo, tràm; nhất là sau khi Dự án “Phát triển nuôi ong cho người dân tộc thiểu số và người dân nghèo ở các vùng nông thôn Việt Nam” do Hội Nuôi ong Đan Mạch - DBF tài trợ trong đó có Thừa Thiên Huế. Dự án được triển khai ở xã Bình Thành và xã Bình Điền, thị xã Hương Trà không chỉ giúp nông dân tiếp cận với kỹ thuật nuôi ong theo phương pháp hiện đại, hiểu biết về tác dụng của việc nuôi ong đối với môi trường sinh thái, mà còn mở ra hướng thoát nghèo cho người nông dân, giúp nghề nuôi ong ở Thừa Thiên Huế phát triển mạnh và trở thành sản phẩm hàng hóa có giá trị như nhiều nông sản khác.

Bên cạnh đó, mô hình "Nuôi ong để phát triển sinh kế bền vững" do Dự án Trường Sơn Xanh hỗ trợ đã giúp người dân vùng nông thôn, gò đồi tỉnh Thừa Thiên - Huế cải thiện sinh kế góp phần đảm bảo bảo tồn đa dạng sinh học đẩy mạnh bảo vệ rừng. Dự án triển khai hỗ trợ cho 30 hộ dân ở xã Lộc Bổn, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

Mô hình hỗ trợ nuôi ong lấy mật là một trong những hoạt động xây dựng sinh kế bền vững thích ứng với sự biến đổi môi trường của Dự án Trường Sơn Xanh do Cơ quan phát triển Quốc tế Hoa Kỳ - USAID tài trợ. Dự án đang phối hợp chặt chẽ với chính quyền các tỉnh Quảng Nam và Thừa Thiên - Huế làm việc với các cộng đồng nông thôn để thúc đẩy việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên, cải thiện an ninh lương thực và trực tiếp đối mặt giải quyết các thách thức này tại khu vực Trung Trường Sơn của Việt Nam.

Mô hình đã hỗ trợ 450 thùng ong giống chất lượng cao, 1 máy lọc mật ong thô và 3 máy đo thủy phần cho 30 hộ dân tham gia. Mỗi hộ còn được dự án hỗ trợ 50% giá trị các thùng ong giống ngoại nhập từ Italy, 60 kg bột và gần 16 kg phấn hoa làm thức ăn cho ong. Bên cạnh đó, các hộ tham gia mô hình còn được đào tạo chuyển giao kỹ thuật nuôi ong theo phương pháp lớp học hiện trường về chọn địa điểm nuôi, kỹ thuật nuôi và chăm sóc, tạo chúa, chia đàn, nhập đàn, phương pháp phòng trừ bệnh, chống nóng và rét, thu hoạch các sản phẩm ...

Bên cạnh việc hỗ trợ về vốn đầu vào và trang thiết bị hỗ trợ nghề nuôi ong còn được tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật nuôi và giám sát thường xuyên nên hạn chế được tối đa thiệt hại do dịch bệnh; hướng dẫn sử dụng chất hữu cơ trong trị bệnh cho ong nên không ảnh hưởng đến môi trường; tận dụng diện tích trồng keo của các hộ gia đình để làm nguồn thức ăn cho ong, nên giảm được chi phí.

Hơn nữa, thời tiết cuối năm tạnh ráo nên mỗi tháng các hộ nông dân có thể quay mật 2 - 3 lần. Vụ đầu tiên (từ tháng 8 đến tháng 11) với 15 thùng đã thu được 375kg mật ong, lợi nhuận trung bình khoảng 500.000 đồng /thùng, chưa tính lợi nhuận từ các sản phẩm phụ như phấn hoa, sáp ong.

Mô hình nuôi ong đã mở ra sinh kế mới bền vững cho người dân trồng rừng khu vực xã Lộc Bổn, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Trong năm 2018, các hộ gia đình đã cung cấp ra thị trường gần 21 tấn mật ong với doanh thu hơn 380 triệu đồng. Đặc biệt, mật ong từ cây tràm được đánh giá là loại mật sạch 100%, trên thị trường bởi cây tràm không bị ảnh hưởng từ thuốc trừ sâu, thuốc kháng sinh. Đây cũng chính là thế mạnh có khả năng xây dựng thương hiệu mật ong sạch Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

Theo UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế cho biết, mô hình "Nuôi ong để phát triển bền vững" mang lại kết quả tích cực, các hộ tham gia đều khẳng định mô hình đã bước đầu cải thiện thu nhập cho gia đình. Mô hình chú trọng đến việc cung cấp kiến thức, kỹ năng nuôi ong cho người dân và tận dụng diện tích rừng keo, tràm của lâm dân và rừng tự nhiên do người dân bảo vệ để làm nguồn thức ăn cho ong; hỗ trợ máy móc, kỹ thuật để thu hoạch đúng thời điểm, loại bỏ tạp chất để nâng cao chất lượng mật, góp phần hoàn thiện quy trình nuôi ong bền vững, không sử dụng chất cấm, cung cấp sản phẩm mật ong đạt chất lượng xuất khẩu để nâng cao giá trị.

Đặc biệt, mô hình này đã thúc đẩy nghề nuôi ong trên địa bàn tỉnh phát triển đặc biệt, góp phần xóa đói giảm nghèo cho bà con ở vùng đồi núi, vùng sâu, vùng xa.

Thời gian tới, tỉnh Thừa Thiên - Huế tiếp tục duy trì và phát triển mở rộng đàn ong trên các địa bàn có tiềm năng; thành lập các nhóm liên kết, hợp tác xã để ký hợp đồng với doanh nghiệp đảm bảo đầu ra và bình ổn giá; tạo thương hiệu, chuỗi giá trị cho sản phẩm mật ong; nghiên cứu và phát triển nuôi ong trong thùng kế, sản xuất mật ong hữu cơ; quản lý chặt chẽ nguồn gốc xuất xứ của mật ong... phấn đấu vào năm 2020, toàn tỉnh có từ 7.000 - 7.500 đàn ong với 100% mật sạch; sản lượng từ 400 - 420 tấn/năm.

Nguồn: VITIC tổng hợp